Budynek Filharmonii Zielonogórskiej
Siedziba Filharmonii Zielonogórskiej mieści się w budynku wzniesionym w 1900 roku który służył jako dom parafialny lokalnej wspólnoty ewangelickiej, a po 1945 roku przynależny do parafii św. Jadwigi.
W 1960 r. salę przekazano Zielonogórskiej Orkiestrze Symfonicznej. Od 1974 r. placówka nosi miano Filharmonii, której we wrześniu 1982 r. nadano imię polskiego kompozytora ? Tadeusz Bairda. W dobudowanym skrzydle mieszczą się biura oraz sklep muzyczny i restauracja. W 1999 r. rozpoczęto budowę nowej sali - Międzynarodowego Centrum Muzycznego Wschód ? Zachód. Jej uroczyste otwarcie nastąpiło 24 kwietnia 2004 roku.
Źródło: http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=938
Zakłady Przemysłu Wełnianego, obecnie "Polska Wełna" S.A.
Budynki fabryczne przy obecnej ulicy Wrocławskiej wpisane są w historię zielonogórskiego przemysłu tekstylnego. Pierwszy zakład należący do rodziny Foersterów powstał w tym kwartale w latach 30 - tych XIX wieku. Kolejny obiekt ? już na terenie Polskiej Wełny- wybudowano w latach 1870 ? 73. W związku z bankructwem firmy Foersterów obiekty te zostały przejęte przez Śląski Związek Bankowy, a następnie sprzedane angielskim przemysłowcom, którzy utworzyli tu w 1884 roku spółkę akcyjną ? Angielską Manufakturę Wyrobów Wełnianych oraz berlińskiemu fabrykantowi, który utworzył Śląską Fabryką Sukna. Ze względu na kłopoty ze zbyciem towarów w 1909 roku obydwie jednostki dokonały fuzji organizacyjnej. W 1915 roku, w czasie I wojny światowej, decyzją rządu udziały angielskie zostały przejęte przez Niemiecką Manufakturę Wyrobów Wełnianych.
Po 1920 roku, do istniejących wcześniej przędzalni, farbiarni i stajni oraz budynków pomocniczych dobudowano: wykańczalnię tkanin, kotłownię i wielokondygnacyjny potężny- 144 x 172 metry - budynek produkcyjno - magazynowo ? administracyjny, którego jedna węższa część posiada dwie wieże na szczycie.
Fabryka zatrudniała ówcześnie od 2000 do 2400 pracowników i wytwarzała około 3 miliony metrów bieżących tkanin sukienkowych, ubraniowych, płaszczowych, kocy itd.
W okresie II wojny światowej w fabryce pracowali robotnicy przymusowi. Po 1945 roku zdewastowane obiekty przejęła administracja polska, kontynuując produkcję tkanin w Zakładach Przemysłu Wełnianego ?Polska Wełna?. W fabryce zatrudniano do 3000 pracowników, którzy rocznie produkowali około 8 milionów metrów bieżących tkanin [głównie płaszczowe i ubraniowe, mundury oraz włókna sztuczne].
Po przekształceniu fabryki, w PPHU ?Polska Wełna? w 1991 roku, asortyment powiększono czasowo o tkaniny techniczne ? obicia samochodowe. W 1999 roku firma ostatecznie zbankrutowała. Obecnie po firmie w kompleksie fabrycznym pozostały budynki: produkcyjno ? magazynowo ? administracyjny, kotłowni, zmiękczalni wody i starej farbiarni.
Kompleks przeznaczony do sprzedaży dla potencjalnych. inwestorów.
Źródło: http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=936
Winiarnia
Produkcję wina na skalę przemysłową rozpoczęto w Zielonej Górze w latach 20-tych XIX wieku. Jednym z pionierów tego przemysłu był Friedrich Grempler, który otworzył wytwórnię win w 1826 roku. Dwa lata później powstała spółka Hausler - Grempler ? Foerster, która przekształciła się następnie w Grempler & Co.
Na bazie miejscowego surowca w fabryce produkowano soki owocowe, tanie wina oraz białe i czerwone wina musujące, które nie cieszyły się zbyt wielkim popytem. Dopiero przyjęcie francuskich nazw szampanów [Eperanay, Reims, Versaney] wpłynęło na zwiększenie sprzedaży win musujących. Z kolei udoskonalenie procesu produkcyjnego oraz wykorzystanie w produkcji szlachetniejszej odmiany winogron, sprawiło, że produkty Gremplera zdobyły nagrody na targach w Paryżu [1855], Londynie [1862] i Wiedniu [1873].
W latach 20 - tych XX wieku produkcja win osiągnęła liczbę około 250 000 butelek rocznie, a w latach 30 ? tych 800 000 butelek rocznie.
W czasie II wojny światowej firma była dostawcą szampana dla kasyn wojskowych, głównie Werhmachtu. Pozostawione po wojnie zapasy wina beczkowego i butelkowego pozwoliły na odtworzenie produkcji i sprzedaży wina na polskim rynku do 1947 roku.
W późniejszym okresie wytwarzano soki i wina owocowe na bazie surowca krajowego [np. jabłek, czarnej porzeczki, wiśni, itp.]. Produkcję przemysłową win owocowych zakończono wraz z upadkiem Lubuskiej Wytwórni Win w 1999 roku.
Obecnie w siedzibie byłej winiarni na ulicy Moniuszki mieszczą się: lokal gastronomiczny i galeria sztuki.
Źródło: http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=934
Wieża Braniborska
W latach 1859-1860 staraniem Stowarzyszenia Miłośników Rozwoju i Upiększania Miasta wzniesiono wieżę widokową, zwaną potocznie rondlem z maczugą [Kuelenrondel], a dziś wieżą Braniborską. Stanęła na najwyższym punkcie wzniesień otaczających miasto, któremu w wyniku konkursu nadano nazwę ?Wzgórze Zielonogórskie?. Wkrótce otwarto tam restaurację i winiarnię, które serwowały zielonogórskie specjały. W latach 1887 ? 1914 w wieży urządzono planetarium, w którym raz w tygodniu prowadzano obserwacje sklepienia niebieskiego.
Po I wojnie światowej działała tam już tylko restauracja. W okresie II wojny światowej wieżę wykorzystywano jako przeciwlotniczy punkt obserwacyjny. Po wojnie przez pewien czas funkcjonowała tam nadal restauracja, a wieża służyła jako budynek biurowy.
W 1990 roku w gruntownie wyremontowanej wieży otwarto Zielonogórskie Centrum Astronomii, które obecnie stanowi integralną część Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Bryła wieży w kształcie ośmiokąta składa się z części parterowej, którą nakrywał taras z balustradą. Do budynku wchodzi się rozszerzanymi ku dołowi schodami, a dalej na szczyt wieży spiralną klatką schodową.
Obecnie wejście do budynku jest nakryte wiatrołapem, na balustradzie dobudowano piętro, które zadaszono i oszklono na całej długości. Z kolei punkt obserwacyjny na szczycie wieży poszerzono poprzez dodanie konstrukcji żelbetonowej wokół lica murów. Dokonane w ten sposób rekonstrukcje zatarły pierwotną smukłość wieży.
Źródło: http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=933
Plac Słowiański
Położony na niewielkim wzniesieniu poza murami obronnymi powyżej dawnej Bramy Nowej.
W latach 80-tych XVI wieku funkcjonowały tam cmentarz p.w. Świętej Trójcy oraz kościół nazywany powszechnie ?polskim?, służący później także jako kaplica cmentarna.
W 1809 r. cmentarz zlikwidowano a kościół rozebrano. W ich miejsce powstał plac targowy zwany Nowym Rynkiem.
W drugiej połowie XIX wieku postawiono nowe obiekty użyteczności publicznej. W 1812 roku szkołę dla dziewcząt, 1828 roku resursę kupiecką z salą widowiskową, restauracją i kręgielnią. W 1846 roku do nowego budynku wprowadzono szkołę realną [w latach 1853 ? 1944 gimnazjum, a obecnie obiekt Uniwersytetu Zielonogórskiego], w 1850 roku wybudowano dom opieki, w parę lat później szkołę katolicką zwaną ?białą szkołą? [obecnie należy do UZ]. W 1884 roku powstała szkoła ludowa zwana od koloru elewacji ?szkołą czerwoną?. Po wojnie mieściła się tam szkoła, krótko dom akademicki, a obecnie jest siedzibą Telekomunikacji Polskiej S.A. Po północnej stronie placu w roku 1857 oddano do użytku gmach Sądu Powiatowego, obecnie Sąd Okręgowy.
Reprezentacyjne obiekty na Placu Słowiańskim wybudowano w większości w stylu neoklasycystycznym. Teren, który porastały nieliczne drzewa był ozdobiony pomnikiem z 1872 roku poświęconym ofiarom wojny prusko ? francuskiej.
Źródło: http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=935
Budynek Teatru Lubuskiego
Teatr z kompletnie wyposażoną widownią i odpowiednim zapleczem scenicznym wybudowano w 1931 roku. Gmach, o prostej architekturze, charakteryzuje się wysokimi i wąskimi oknami. W okresie powojennym elewacja budynku była zakryta płytami azbestowymi. W efekcie prac remontowych w 2002 roku usunięto płyty oraz przywrócono pierwotny wygląd fasady teatru.
Kryzys gospodarczy lat 30 - tych XX wieku sprawił, że w budynku umieszczono również siedzibę Miejskiej Kasy Oszczędności [pomieszczenia obecnej restauracji Nieboska Komedia]. W sali odbywały się posiedzenia rady miejskiej, wykłady i projekcje filmowe. Na scenie występowały amatorskie zespoły kolejarzy oraz włókniarzy. Brak stałego zespołu teatralnego sprawił, że gościły tu teatry z Bolesławca, Wrocławia, Zgorzelca i Berlina.
Środki na utrzymanie budynku czerpano między innymi dzięki dotacjom z kasy miejskiej oraz z wpływów z sali kinowej.
Po 1945 roku w budynku działał teatr amatorski oraz kino. W 1950 roku z inicjatywy Wojewódzkiej Rady Narodowej powstał Państwowy Teatr Ziemi Lubuskiej. W 1964 roku nastąpiła zmiana nazwy na Lubuski Teatr im. Leona Kruczkowskiego.
Źródło: http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=932
Plac Bohaterów
Powstał w 1894 roku jako Kaiser Wilhelm Platz, z ustawionym na środku trzymetrowym pomnikiem niemieckiego cesarza Wilhelma I. Pomnik, podobnie jak organy i dzwony kościelne, zarekwirowano na cele wojenne w 1917 roku. Po wojnie puste miejsce uzupełniono pomnikiem Hindenburga.
W 1945 roku odsłonięto na Placu pomnik wdzięczności żołnierzom radzieckim. Od 1947 roku Plac służył również jako cmentarz, na którym pochowano 209 żołnierzy radzieckich poległych na terenie powiatu zielonogórskiego. W 1953 roku nekropolię zlikwidowano przenosząc ekshumowane zwłoki na cmentarz wojskowy do Gorzowa.
W 1965 r. na miejsce poprzedniego pomnika postawiono nowy, wykonany z piaskowca ? obelisk braterstwa broni wg projektu Anny Krzemińskiej. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku pomnik poświęcono bohaterom II wojny światowej.
Obecnie Plac pokryty jest płytami i brukiem oraz funkcjonującą w sezonie letnim fontanną, które całkowicie zatarły ślady wojskowego cmentarza. Wokół Placu jest kilka ciekawych okazów drzew np. ponad 300 letni dąb węgierski.
Źródło: http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=931
Miejskie nekropolie
Zielona Góra w swoich dziejach posiadała 8 nekropolii oraz 3 cmentarze.
Pozostałościami po starych cmentarzach są najczęściej założenia parkowe ze starodrzewiami, np. cmentarz Jakubowy przy Placu Piłsudskiego nieopodal siedziby Zarządu Wojewódzkiego LOK oraz Świętej Trójcy przy zbiegu ulicy Dąbrówki i alei Wojska Polskiego.
Największą nekropolią był cmentarz Zielonokrzyżowy, obecnie Park Tysiąclecia położony pomiędzy ulicami Chrobrego, Krzywoustego, Wazów i Staszica. Powstał on w 1628 roku i był własnością kościoła katolickiego. W latach 1816, 1837 i 1852 następowały kolejne powiększenia i rozbudowy cmentarza. Pozostałością po nim są: budynek krematorium wybudowany w latach 1923 - 24 oraz położona nieopodal, fragmentarycznie zachowana, kaplica cmentarna z kolumnadą. Nie zachowały się natomiast zabytki sztuki rzeźbiarsko - kamieniarskiej, które zdobiły całą nekropolię.
Cmentarz był podzielony na część rzymsko - katolicką i ewangelicką nazywaną Zielony Krzyż.
Cmentarz pełnił swoje funkcje do lat pięćdziesiątych XX wieku, po czym ostatnie groby przeniesiono stamtąd na nekropolie przy ulicy Wrocławskiej oraz na Jędrzychów.
Na ścianie budynku krematorium w 1994 roku wmurowano tablicę pamiątkową z nazwiskami pochowanych tam 7 zasłużonych zielonogórzan.
Miłośnicy spacerów mogą wybrać się na przechadzkę wzdłuż pięknych alei lipowych i klonowych. Dzieci i młodzież mogą korzystać ze skate-parku, który postawiono na miejscu muszli koncertowej.
Źródło: http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=930
Dawna Szkoła Katolicka
Pierwsza szkoła elementarna [łacińska] powstała, po konsekracji kościoła parafialnego pw św. Jadwigi, najprawdopodobniej w XIV wieku. Jako przykościelna szkoła parafialna, prowadzona przez zakon augustiański, oferowała naukę czytania i pisania oraz naukę podstawowych modlitw. Od 1537 roku patronat nad szokłą przejęli luteranie. Zapewnili oni tak wysoki poziom nauczania, że do szkoły zjeżdżała młodzież z całego Dolnego Śląska, a absolwenci, którzy wybierali się na studia, byli przyjmowani na uniwersytet w Wittenberdze bez egzaminów wstępnych. Od 1628 roku szkołę ponownie przejęli katolicy.
Skąpe przekazy źródłowe nie pozwalają określić pierwotnego kształtu architektonicznego budynku szkoły. Widoczną na zdjęciu budowlę erygowano w XVII wieku, na miejscu starszej, zniszczonej pożarem. Jej obecny kształt nadały remonty i przebudowy z XIX i XX wieku.
Charakterystyczne, stylowo różne, wejścia do budynku wynikają z faktu istnienia dwóch obiektów, które pokryto jednolitą elewacją oraz połączono dwuspadowym dachem. Podłużna budowla z licznymi prostokątnymi oknami, charakteryzuje się pasem cokołu i powtarzanymi na wszystkich elewacjach ozdobnymi gzymsami. Obecnie budynek jest siedzibą domu parafialnego przy konkatedrze pw. św. Jadwigi.
Źródło: http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=929
Kamienica na ul. Żeromskiego
Okazały budynek na deptaku przy ulicy Żeromskiego to pierwotnie kamienica, w której w 1852 roku zielonogórski kupiec tekstylny Wilhelm Grau otworzył Modewar, czyli pierwszy dom handlowy oferujący w sprzedaży konfekcję damską, męską i dziecięcą. Budynek gruntownie przebudowany swój kształt otrzymał w 1906 roku.
Sklep przestał funkcjonować wraz z wybuchem II wojny światowej, kiedy został przebranżowiony. Po wojnie budynek jest wykorzystywany do celów usługowych, obecnie mieści się tam siedziba banku PKO BP.
Źródło: http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=928
Ratusz zielonogórski
Ratusz miejski, obecnie klasycystyczny z nawarstwieniem różnych stylów architektonicznych, był pierwotnie budowlą drewnianą, od drugiej połowy XV wieku piętrową, w konstrukcji murowanej z kamienia i cegły. Pożar z 1582 roku strawił budynek, pozostawiając tylko fundamenty i piwnice. Przebudowywany po kolejnych pożarach w 1627 i 1651 roku ratusz zachował swój pierwotny kształt. Dopiero dobudowa skrzydeł ratusza w częściach wschodniej, północnej i południowej w 1777 i 1846 roku oraz w latach następnych zmieniły proporcje budynku i nadały mu kształt prostokąta. Ostatnia dobudowa ratusza miała miejsce w 1919 roku, kiedy wraz z gruntownym remontem wnętrz podniesiono północne skrzydło do wysokości trzeciej kondygnacji wykończonej płaskim dachem i ozdobną attyką.
Strzelista wieża ratusza, po pożarze z 1582 roku została podwyższona do 54 metrów i zwieńczona renesansowym hełmem. Po kolejnych pożarach z XVII wieku, dwukrotnie montowano zegar: trzy nowe tarcze zegara w 1628 roku, a nowy zegar w 1666 roku. Z kolei barokowy hełm razem z kulą, kurkiem i gwiazdą nasadzono ostatecznie w 1669 roku. W tym samym czasie powiększono okna, a murowane ściany ratusza pokryto tynkiem.
Radykalna zmiana elewacji nastąpiła w 1801 roku, kiedy nadano jej klasycystyczny charakter. W centralnym miejscu fasady umieszczono herb miasta z symboliczną kiścią winogron oraz sztuką sukna. Przeprowadzono wymianę murów górnej części wieży, bez ściągania hełmu. Wadliwe osadzenie hełmu spowodowało jego odchylenie od pionu. Hełm wieży, pokryty malowanym na czerwono gontem, wymieniono na blachę w 1846 roku.
W latach dwudziestych XX wieku ratusz otoczono ozdobnymi plantami. Podczas ostatniego remontu elewacji ratusza przeprowadzonego w 1989 roku, odsłonięto na ścianie frontowej zachowany ceglany otwór okienny.
W ratuszu urzędował najpierw wójt, później burmistrz, w sali posiedzeń obradowali rajcy, ponadto odbywały się posiedzenia sądu z wójtem sądowym i ławnikami. Ratusz był siedzibą władz miejskich aż do połowy lat 70-tych XX wieku. Później pozostały tam tylko agendy Urzędu Miejskiego.
W swej historii ratusz pełnił wiele innych funkcji. Na jego wyższej kondygnacji przechowywano akty i dokumenty miejskie. Najstarsze i najcenniejsze z nich trzymano w czarnej drewnianej skrzyni umieszczonej w pomieszczeniu połączonym z salą obrad. W latach czterdziestych XVIII wieku, do czasu wybudowania kościoła, obecnie p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej, ratusz służył gminie ewangelickiej. Sala posiedzeń po wniesieniu stosownej opłaty pełniła funkcję sali przyjęć, bankietowej oraz weselnej. W czasach nam współczesnych w ratuszu mieściły się również izba historyczna i restauracja hinduska.
W przyziemiu wieży mieścił się loch więzienny dla przestępców, a w piwnicy ratusza swoją siedzibę miał mistrz sprawiedliwości, czyli kat. Od 1639 roku prowadzono w piwnicy wyszynk wina zielonogórskiego, później obcego oraz piwa. Pozostałością tego lokalu była winiarnia ?Bachus?. Warto nadmienić, że bogactwo trunków produkowanych w mieście sprawiło, że w piwnicach ratusza przechowywano wino na podarunki dla różnych znamienitych gości, częstowano nim w czasie miejskich uroczystości, mogło ono nawet służyć jako zapłata zaległości wobec magistratu. W piwnicach trzymano również wagi do ważenia wełny i mąki.
Źródło:http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=915
Wieża Głodowa
Wieża, jest pozostałością wybudowanej w 1487 roku Bramy Nowej, która stanowiła integralną część fortyfikacji miejskich wraz z murami i fosą. Pierwotnie była piętrowym budynkiem bramnym z ostrołukowym przejazdem w parterze. Około połowy XVI wieku przejazd został zamurowany, a budynek podwyższono nadając mu kształt wieży, który zachowano po remontach z 1680 i 1717 roku. Obecnie Wieża Głodowa jest trzykondygnacyjną budowlą zwieńczoną wieżą i latarnią na 35 ? metrowym szczycie.
Wieża pełniła funkcję obserwacyjną [w tym celu wygospodarowano tam pomieszczenia dla załogi] i magazynową. Ponadto była więzieniem, stąd nazwa Wieża Głodowa. W historii wieża funkcjonowała pierwotnie jako Łaziebna, od funkcjonującej w pobliżu łaźni miejskiej.
Wieża Głodowa i ówczesny plac Drzewny to tradycyjne miejsca ostatniego etapu wydarzeń, które przeszły do historii miasta jako procesy czarownic. W latach 1665 ? 69 kilkanaście kobiet zostało oskarżonych o czary [min. o obcowanie z diabłem, warzenie maści szatańskich z diabelskiego ziela, rzucanie uroków, oddawanie się lubieżnym czynom z kopytnym stworem, ... etc]. W efekcie ofiary poddano oczyszczającemu działaniu ognia czyli spalono na stosie.
Obecnie we wnętrzach wieży mieści się punkt handlowy.
Źródło:http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=916
Muzeum Ziemi Lubuskiej
Siedziba Muzeum mieści się w budynku wybudowanym w 1889 roku na potrzeby Starostwa Powiatu Zielonogórskiego. Pierwotnie był to eklektyczny budynek dwukondygnacyjny. Po wojnie znajdowała się tam radziecka komendantura wojskowa, a później Powiatowa Rada Narodowa. Od 1959 roku stanowił siedzibę muzeum okręgowego, przemianowanego w latach sześćdziesiątych na Muzeum Ziemi Lubuskiej. Na jego potrzeby budynek podniesiono do wysokości trzeciej kondygnacji.
Pierwsze zielonogórskie muzeum powstało w 1922 roku jako niemieckie Heimatmuseum, [z siedzibą w kościele staroluterańskim] i realizowało modną ówcześnie ideę regionalizmu poprzez dokumentowanie historii ?małej ojczyzny?. Zebrane tam eksponaty posłużyły do otwarcia po wojnie polskiego muzeum.
Obecnie w zbiorach Muzeum Ziemi Lubuskiej można zobaczyć narzędzia oraz naczynia do produkcji i spożywania wina, w jedynym w Polsce Dziale Winiarstwa. W pozostałych czterech działach: Sztuki Współczesnej, Sztuki Dawnej, Historycznym, oraz Gabinecie Numizmatycznym prezentowane jest malarstwo, grafika, rysunek, rzeźba, ceramika, tkanina oraz fotografia.
Źródło:http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=917
Poczta Polska
Za murami miasta, w końcu XV wieku utworzono rynek garncarski, przez który w późniejszym okresie przechodził trakt dyliżansu pocztowego, a w XVIII wieku zbudowano tu pierwszy gmach poczty, (stąd obecna nazwa ? plac Pocztowy).
Obecny kształt architektoniczny siedziby Poczty Polskiej nadano po wielu przebudowach. Pierwotnie, jeszcze do połowy XIX wieku był to budynek dwukondygnacyjny ze stromym dwuspadowym dachem. Rozwój instytucji wymagał rozbudowę siedziby, co uczyniono w 1869 dobudowując charakterystyczną wieżę [której dziś już nie ma], kładąc nowe poszycie dachowe o niskim stopniu nachylenia oraz nową, neoklasycystyczną elewację. W 1916 roku poczta wchłonęła sąsiedni budynek winiarni, przesuwając w jej miejsce aktualne wejście do budynku. Obecnie w budynku mieści się siedziba Poczty Polskiej.
Źródło:http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=918
Fragmenty murów obronnych
Najstarsze potwierdzone informacje o murach obronnych pochodzą z 1429 r., kiedy to zastąpiono wały ziemne obwarowaniami z kamienia polnego i cegły. Istnieją jednak wzmianki, które, pozwalają przypuszczać, że obwarowania i fosa istniały już w roku 1320, w czasach księcia Henryka IV. Konieczność wybudowania murów z fosą, basztami i bramami, wynikały ówcześnie z zamożności mieszkańców, jak również z powodu powszechnie używanej broni artyleryjskiej, wojen husyckich [1426 - 38] oraz psychozy, jaka panowała na Śląsku w związku z agresywną polityką państwa otomańskiego. Mury obronne, które dobrze spełniały swoje funkcje w XV wieku, nie sprawdziły się już w czasach wojny trzydziestoletniej [1618 - 1648]. W związku z rozwojem terytorialnym miasta oraz ze względu na cenny surowiec budowlany rozbiórkę murów rozpoczęto w 1781 roku i kontynuowano do połowy XIX wieku. Rozebrano też miejskie bramy [Nową, Górną i Dolną], a fosę zasypano.
Mury zielonogórskie o długości około 800 metrów, które w większości były otoczone fosą, kształtem przypominały elipsę. Ich wysokość szacuje się na około 5,5 - 6 metrów, chociaż są głosy, że nie miały one więcej niż 3 metry. Grubość około 0,8 ? 1,2 m, a tam gdzie były fundamenty mury mogły być wbudowane do głębokości około 2 - 2,35 metra.
Do widocznego w tym miejscu fragmentu murów dobudowano w XVIII wieku budynek, który przez długie lata spełniał funkcję więzienia. Obecnie mieści się w nim Kuria Diecezji Zielonogórsko ? Gorzowskiej.
Źródło:http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=919
Dom Winiarza
Dom winiarza to jeden z czterech zachowanych obiektów z 726 domków, jakie funkcjonowały do końca XIX wieku w Zielonej Górze. Pierwotnie drewniane, parterowe XVIII- wieczne domki stawiano w celu przechowywania sprzętu. W licznych pomieszczeniach przechowywano prasę śrubową do wyciskania winogron oraz beczki, z mniejszych to paliki do podtrzymywania krzewów winorośli, druty, skrzynie, kosze oraz inne narzędzia niezbędne do uprawy winnej latorośli. W piwnicznych komórkach magazynowano moszcz i wino.
W XIX wieku pojawiły się domki piętrowe. Ich czterospadowe dachy, zwykle były zwieńczone balustradą. Parter i piwnica domku nadal służyły celom produkcyjno-magazynowym, a piętro wraz z jadalnią, sypialnią i salonem pełniło funkcję mieszkalno-rekreacyjną.
Widoczny na zdjęciu domek winny, położony na jednym z najwyższych wzniesień Zielonej Góry, został wybudowany w 1818 roku na użytek przemysłowca Augusta Gremlpera.
W 1956 roku do domku dobudowano szklany pawilon, w którym znajduje się egzotyczna roślinność, następnie otwarto kawiarnię i restaurację - ?Palmiarnia?. Obecnie budynek znajduje się w otoczeniu parku winnego, który nawiązuje do tradycji winiarskich Zielonej Góry.
Źródło:http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=920
Kościół p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej
Budynek świątyni to pierwotnie kościół ewangelicki Ogrodu Chrystusa, który wybudowano w latach 1745-48. Jego powstanie dopiero w XVIII wieku wiąże się z przejęciem Śląska z rąk katolickich Habsburgów przez protestanckie Prusy.
Budowla barokowa została wzniesiona na planie krzyża, z charakterystyczną szachulcową konstrukcją ścian oraz mansardowym dachem. Klasycystyczną wieżę wzniesiono w 1828 roku, wykorzystując do jej budowy m.in. cegły z rozbieranych murów miejskich. Wnętrze kościoła obiegają wsparte na słupach trójkondygnacyjne drewniane empory. Wśród elementów wyposażenia należy wymienić rzeźbiony w drewnie ołtarz główny z 1749 roku, ambonę datowaną na połowę XVIII wieku, kamienną rokokową chrzcielnicę z 1755 roku oraz prospekt organowy utrzymany w stylistyce barokowej z 1752 roku. Obecne, pneumatyczne organy pochodzą z 1906 roku. Innymi elementami wystroju wnętrz są liczne epitafia, wykonane z piaskowca lub kamienia, w zdecydowanej większości XVIII-wieczne.
Warto nadmienić, że wyposażenie kościoła było fundowane przez osoby prywatne oraz cechy rzemieślnicze. I tak świeczniki ufundowali młynarze i pomocnicy młynarzy oraz osoba prywatna. Ołtarz za godną kwotę 1100 reńskich talarów ufundowali sukiennicy, a ambonę młynarz z Krępy. Fundowane były również dzwony, większy przez magistrat, a mniejsze dwa przez członków miejscowej gminy ewangelickiej. Niestety nie wiadomo, gdzie je zawieszono, ponieważ potwierdzone informacje o wybudowaniu wieży kościelnej pochodzą dopiero z 1828 roku. Ówcześnie składki na wieżę były zbierane tak wśród katolików jak ewangelików oraz w okolicznych wioskach. W 1929 roku na wieży zamontowano zegar oraz powieszono dzwony: największy z XVIII wieku oraz trzy nowe w miejsce poprzednich, które zarekwirowano w czasie I wojny światowej.
Po II wojnie kościół został przejęty przez katolików, którzy na patronkę kościoła i parafii wybrali Matkę Bożą Częstochowską.
Źródło:http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=921
Konkatedra p.w. Św. Jadwigi
Świątynia jest najstarszym zachowanym zabytkiem w Zielonej Górze. Budowę kościoła parafialnego rozpoczęto w 1272 roku, a w 1294 roku konsekrowano wybierając za patronkę św. Jadwigę Śląską, żonę Henryka I Brodatego, chociaż istnieją przypuszczenia, że w swojej historii patronem kościoła był również św. Mikołaj. Kształt ówczesnej budowli jest nieznany. Kościół, który postawiono w drugiej połowie XIV lub początkach XV wieku, był trójnawową budowlą halową na planie prostokąta, z ostrołukowymi wysokimi oknami oraz otworami wejściowymi. Gotycki kościół nie posiadał jeszcze wieży. Postawiono ją, wysoką na 90 metrów, w XV lub XVI wieku.
Na przestrzeni kolejnych stuleci kościół ulegał wielokrotnym przebudowom. Pożary, które trawiły miasto w latach: 1419, 1456, 1582 i 1651 nie oszczędziły także fary, na domiar złego w 1776 roku runęła wysmukła wieża, a wraz z nią zniszczone zostało prezbiterium, nawa północna oraz przęsła sklepień.
Ostateczny kształt kościoła nadano w 1832 roku poprzez podwyższenie wieży do wysokości 43 metrów. Ta klasycystyczna wieża, niski i rozczłonkowany dach, zmieniony korpus okien oraz przystawki z pulpitowymi dachami zatarły czystość architektoniczną gotyckiego kościoła. Znamiona gotyku pozostały na ceglanym wątku elewacji, przyporach oraz ostrołukowym kształcie portali i niektórych okien. Wewnątrz przetrwały gotyckie arkady międzynawowe, łuk tęczowy i sklepienia bocznych pomieszczeń.
Z zachowanych elementów wyposażenia wnętrza kościoła warte odnotowania są: rzeźby św. Jadwigi i Anny Samotrzeć, rysunek przedstawiający świątynię Grobu Bożego w Jerozolimie z początków XVI wieku, neogotycka dziewiętnastowieczna ambona, ołtarze, drewniany chór z 1672 roku oraz liczne płyty nagrobne, z których najstarsza pochodzi ze średniowiecza, a ostatnia z 1814 roku. Wyposażenie kościoła uzupełnia ozdobna kompozycja barokowego prospektu z zamontowanymi w 1912 roku organami pneumatycznymi. Dwudziestowieczne są witraże, nawiązujące stylem do gotyku i wykonany w latach 70-tych ołtarz główny (tryptyk przedstawiający tajemnice różańca św.). W czasie ostatniego remontu w 2001 roku odnowiono kolorystykę ścian wewnętrznych kościoła, nadając im pierwotną barwę ceglasto-piaskową.
Przed kościołem ustawiona jest barokowa figura św. Jana Nepomucena, naprzeciw znajduje się dawna szkoła katolicka, obecnie zajmowana przez parafię (plebania). Murowany budynek szkoły powstał w XVII wieku, a obecny kształt nadano mu w XIX wieku. Nieopodal stoją XIX-wieczne budynki plebani i wikarówki. Do początku XVIII wieku przy św. Jadwidze funkcjonował cmentarz, na którym grzebano darczyńców kościoła. W 1873 roku plac przykościelny wyłożono kostką brukową.
Do 1423 roku patronat nad kościołem sprawowali książęta głogowscy, następnie parafia przeszła pod opiekę żagańskiego klasztoru augustianów. Rozwój reformacji spowodował, że o świątynię w XVI wieku zabiegali na przemian luteranie, kalwini i katolicy. W roku 1570 władze miejskie zobowiązały się wykupić kościół od klasztoru św. Augustyna za 1800 talarów, 1900 guldenów węgierskich oraz 300 guldenów. Ostatecznie od 1651 roku świątynia należała do parafii rzymsko-katolickiej.
Po wojnie została ona przejęta przez polskich księży, a od 1992 roku kościół pw. św. Jadwigi otrzymał status konkatedry diecezji zielonogórsko-gorzowskiej.
Źródło:http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=922
Ewangelicki Kościół Jezusowy
Wzrost liczby wiernych i brak odpowiednich warunków lokalowych starej kaplicy luterańskiej z 1866 roku sprawiły, że w 1911 roku wybudowano nowy ewangelicki kościół Jezusowy.
Budowla na planie prostokąta posiada nawę główną i dwie mniejsze nawy boczne oraz krótkie prezbiterium. Wieża kościoła, która w części kondygnacyjnej ozdobiona jest półowalnymi oknami oraz zegarem, została zwieńczona cebulastym w kształcie hełmem.
Kościół wyposażono w secesyjną ambonę i ołtarz oraz w neoklasycystyczną marmurową chrzcielnicę. Z kolei prospekt organowy posiada cechy eklektyczne. Organy, które przeniesiono z kościoła staroluterańskiego, wykonano w 1884 roku i jest to obecnie najstarszy taki instrument w mieście.
Na uwagę zasługują również: witraże z ponadwymiarowymi postaciami Mojżesza i Jezusa Chrystusa, malarski wystrój wnętrza wykonany temperą o intensywnej kolorystyce i wreszcie rzadko już spotykane oryginalne wolnostojące piece. Zachowany obiekt stanowi rzadki przykład secesyjnej architektury sakralnej.
Źródło:http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=923
Budynek dawnej szkoły ewangelickiej
Dawną szkołę ewangelicką ? okazały piętrowy budynek z mansardowym dachem ? zbudowano w latach 1768 ? 1770 w miejscu przebiegu dawnych murów obronnych. Na cześć króla pruskiego Fryderyka II szkołę nazwano Fryderycjańską. W budynku szkoły znajdowały się 4 klasy lekcyjne, dwa pokoje mieszkalne dla nauczycieli, dwa mniejsze pomieszczenia, sypialnia i kuchnia. Na poddaszu przewidziano pokoje dla uczniów spoza Zielonej Góry.
Do szkoły mogła uczęszczać młodzież męska wyznania ewangelickiego, którą nauczano czytania, pisania, arytmetyki, geografii, śpiewu, rysunku i języków obcych w systemie czteroletnim. W ramach edukacji przewidziano również elementy przysposobienia zawodowego do pracy w rzemiośle tkackim. W efekcie wprowadzenia reformy szkolnictwa z 1788 roku, placówka zaczęła przyjmować chłopców i dziewczęta różnych wyznań.
W 1846 roku siedzibę szkoły przeniesiono do nowo powstałego budynku na obecnym Placu Słowiańskim jako szkołę realną, którą w 1854 roku przemianowano na gimnazjum. Stara siedziba służyła dalej jako szkoła powszechna ewangelicka dla chłopców [sześcioklasowa] i dziewcząt [dwuklasowa]. Dla dzieci ubogich utworzono klasę koedukacyjną szkoły elementarnej. Faktycznie od początku XX wieku była to szkoła miejska dla dzieci wszystkich wyznań.
Po pierwszej wojnie światowej w budynku, oprócz szkoły, mieściły się: uniwersytet ludowy, archiwum miejskie, a od 1936 roku były tutaj eksponowane zbiory prehistoryczne Heimatmuseum przeniesione ze staro-luterańskiego zboru.
Gruntownym remontom i przebudowie budynek został poddany po II wojnie światowej. Zmieniono wtedy układ funkcjonalny pomieszczeń, w 1966 roku przykryto elewację nowym tynkiem, natomiast kształt bryły architektonicznej pozostał w pierwotnym stanie.
Obecnie budynek pełni funkcje mieszkalne oraz usługowo-handlowe.
Źródło:http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=926
Zabytkowa zabudowa Starego Rynku
Zielona Góra sprawia wrażenie miasta zabytkowego, co może wynikać z faktu rozległego obszaru śródmieścia, od ulicy Kożuchowskiej po Dworcową i od Wrocławskiej po Batorego.
Rozplanowanie starego miasta, zachowane bez istotnych zmian od XIII wieku, oparte jest na wytyczeniu rynku na planie prostokąta [60 x 160 metrów]. Rynek, z którego wychodziło sześć uliczek, zabudowywano domami mieszkalnymi w przeciągu kolejnych wieków. Handel prowadzony na rynku nadał jego częściom nazwy: mięsny, mączny, lniany i zbożowy. Po przebiciu trzeciej bramy wytyczono rynek garncarski [obecnie Plac Pocztowy] oraz plac targowy nazywany od XVII wieku Placem Drzewnym [obecnie ul. Drzewna]. W XIX wieku przebito mur miejski wytyczając obecną ulicę Pod Filarami. Wtedy też na terenie pocmentarnym powstał ostatni rynek, zwany nowym [dzisiejszy Plac Słowiański].
Rynek zielonogórski zdominowany jest zabudową mieszkalną ? głównie kamienicami z XIX wieku. Ich wystrój zewnętrzny bogaty w detale architektoniczne i dekoracje pozwoli wyróżnić różne style architektoniczne od eklektycznego, modernistycznego po neorenesansowy.
Obecnie kamienice wokół rynku pełnią funkcję handlowo ? usługową i mieszkalną.
Źródło:http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=924
Budynek dawnej poczty konnej
Przy ulicy Jedności 78 istnieje, murowany z cegły i kamienia, budynek dawnej poczty konnej. Stacja powstała w 1577 roku zapewniając łączność z sąsiednimi miastami. Od 1662 roku na trasie pomiędzy Berlinem i Wrocławiem, a od 1693 roku przekształcona w dyliżansową poszerzyła zakres przejazdów o Wiedeń i Hamburg. W roku 1770 postawiono budynek murowany w miejsce drewnianego. Prostokątny obiekt pokryty dachem mansardowym charakteryzuje się umieszczonym w środkowej części elewacji przejazdem bramnym, który prowadzi na podwórze. Mieściły się tam gospoda, powozownia warsztat kołodziejski, stajnia i kuźnia.
W 1833 roku w wyniku przetargu w budynku Poczty Konnej otwarto gościniec, a zajazd pocztowy ze stacją dyliżansów zamknięto ostatecznie w latach 50 ? XIX wieku.
Obecnie w obiekcie znajdują się restauracja oraz kancelaria notarialna.
Źródło:http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?lng=pl&id=186&idi=927
