Gdańsk (województwo pomorskie, powiat Gdańsk (m.n.p.p.))

Historia

Gdańsk - to blisko półmilionowe miasto położone nad Zatoką Gdańską Morza Bałtyckiego, w sąsiedztwie delty największej polskiej rzeki, Wisły, główny ośrodek aglomeracji, którą tworzą również miasta Sopot i Gdynia. Cały zespół miejski rozciągnięty jest malowniczo w pasie nadmorskim.

Gdańsk od zarania był jednym z najważniejszych ośrodków handlu i rzemiosła nad Bałtykiem. Początki osadnictwa sięgają X wieku. Od połowy XIV w. miasto zrzeszone było w Hanzie - najpotężniejszej organizacji handlowej północnej Europy - co zapewniło mu rozkwit i potęgę. Okres wielkiej prosperity trwał do końca XVI w. Przez gdański port przechodziło 75% eksportu z Polski, głównie zboże wysyłane do całej Europy. Osiedlali się tu przybysze z Niemiec, Polski, Niderlandów, Brytanii, Skandynawii, Rosji, Czech, Węgier, Francji, Italii. Ustrój polityczny był rodzajem wolnej republiki mieszczańskiej. W Gdańsku wznoszono wspaniale budowle projektowane przez najlepszych ówczesnych architektów północnej Europy.

Podczas II wojny światowej , która rozpoczęła się właśnie w Gdańsku - od ataku wojsk hitlerowskich na przylądek Westerplatte - miasto bardzo ucierpiało. W 1945 roku zostało zbombardowane przez Armię Czerwoną. Wiele obiektów bezpowrotnie zniszczono. Wiele jednak po wojnie pieczołowicie zrekonstruowano przywracając miastu urodę i świetność.

Dzieje najnowsze Trójmiasta są ważnym elementem świadomości Polaków: właśnie tutaj strajki lat 1970 i 1980 rozpoczęły destrukcję systemu komunistycznego. Lech Wałęsa był przywódcą strajku w 1980 roku w Stoczni Gdańskiej, która stała się kolebką ruchu społecznego „Solidarność". Lider związkowy został prezydentem Polski i laureatem pokojowej nagrody Nobla. Żywa jest tutaj pamięć o przeszłości: przy wejściu do Stoczni Gdańskiej stoją trzy wielkie krzyże upamiętniające stoczniowców poległych w 1970 roku.

Pamiątki świetności Gdańska

Przechadzkę po historycznym Gdańsku turyści zaczynają zwykle od Traktu Królewskiego, kilkusetmetrowego głównego ciągu komunikacyjnego dawnego miasta. Wiedzie on od Bramy Wyżynnej do Zielonej Bramy. Tuż za renesansową Bramą Wyżynną (1586-1588), będącą niegdyś częścią zachodnich fortyfikacji miejskich, wznosi się XIV-wieczna Katownia i Wieża Więzienna. Nieopodal po lewej stronie znajduje się imponujący gmach Wielkiej Zbrojowni (1600-1609) - dawnego gdańskiego arsenału broni. Budowla uznawana jest za najlepszy przykład manieryzmu niderlandzkiego w architekturze gdańskiej. Wyrastająca w pobliżu Złota Brama (1612-1614) otwiera ulicę Długą, przy której mieszkali najzamożniejsi gdańszczanie. Pośród wielu charakterystycznych kamienic o interesujących fasadach stoi Dom Uphagenów (ul. Długa 12). Od 1910 roku jest tu muzeum. Kamienica kryje zabytkowe, pełne przepychu wnętrza mieszczańskie z oryginalnym wyposażeniem.

Ulicę Długą wieńczy strzelisty Ratusz Głównego Miasta z przełomu XIII i XIV w. Jego wielkość i forma świadczą o dawnej świetności Gdańska. Wnętrza ratusza utrzymane w stylu manieryzmu niderlandzkiego uważane są za jedne z najbogatszych w Europie. Wystrój najbardziej okazałej - Wielkiej Sali Rady, zwanej również Salą Czerwoną - jest dziełem takich mistrzów jak Hans Vredeman de Vries, Izaak van den Blocke i Simon Herle. Jej wspaniały strop zdobi 25 malowideł o wymowie symbolicznej, m.in. słynna „Apoteoza Gdańska". Ratusz otwiera najbardziej charakterystyczną dla Gdańska przestrzeń - staromiejski rynek Długi Targ, z pięknymi, znakomicie odrestaurowanymi kamienicami, m.in. Złotą Kamieniczką. Najwspanialszą budowlą jest jednak Dwór Artusa z II połowy XV wieku - miejsce spotkań zamożnych gdańskich mieszczan. Imponująca późnogotycka fasada skrywa przestronne halowe wnętrze, a w nim ponad 10-metrowej wysokości renesansowy piec kaflowy oraz zabytkowe modele okrętów i malowidła. W przepastnych piwnicach mieści się winiarnia i restauracja. Przed Dworem Artusa wyrasta okazała XVII-wieczna fontanna Neptuna z rokokowymi zdobieniami. Stała się ona symbolem miasta i popularnym miejscem spotkań.

Na pamiątkę - naszyjnik z bursztynu

Latem przed restauracjami i kawiarniami wyrastają ogródki pod parasolami. Nietrudno tu znaleźć miłe miejsce na chwilę wytchnienia i smaczny posiłek. Przestrzeń placu zamyka potężna, przypominająca pałac Brama Zielona z połowy XVI wieku, która pierwotnie miała służyć za rezydencję królewską. Za bramą, nad kanałem Motławy, rozpoczyna się bulwar wiodący do Starego Portu. Idąc Długim Pobrzeżem warto skręcić w drugą z mijanych bram - Bramę Mariacką, by znaleźć się w bajkowej scenerii ulicy Mariackiej, w najpiękniejszym zakątku gdańskiej starówki. Piękne tarasy zwane przedprożami prowadzą do sklepów jubilerskich, które oferują piękne wyroby z bursztynu, z którego Gdańsk słynie od wieków. Uliczkę zamyka potężna Bazylika Najświętszej Marii Panny. Ta olbrzymia gotycka budowla o konstrukcji halowej mieści do 25 tys. osób. Pośród wielu gdańskich zabytków wyróżnia się także Ratusz Staromiejski z XVI-XVII wieku, z pięknymi wnętrzami: sienią i gabinetem burmistrza oraz średniowieczny Żuraw - dawny dźwig portowy będący chyba najbardziej charakterystyczną gdańską budowlą.

Molo w Sopocie i organy w Oliwie

Będąc kilka dni w Gdańsku, warto wybrać się do pobliskiego Sopotu. Założony w połowie XIX wieku , zwany niekiedy Monte Carlo północy, Sopot od początku miał charakter kurortu i miejsca beztroskiego spędzania czasu. Miasto oferuje latem całą gamę atrakcji. Jest tu wiele restauracji, kawiarni, nocnych lokali. Po plażowaniu jest czas na spacery po deptaku, warto się też wybrać na koncert do pięknie położonej Opery Leśnej. Największą osobliwością miasta jest molo. Ten półkilometrowy drewniany pomost spacerowy wiodący w głąb morza ma 150-letnią historię. Z molo podziwiać można rozległy brzeg morski i równie malowniczą panoramę miasta. W sąsiedztwie, tuż przy plaży stoi Grand Hotel - największy i najelegantszy sopocki hotel, wzniesiony w latach 20. w stylu baroku wilhelmińskiego, ostatnio wyremontowany. W połowie drogi między Gdańskiem i Sopotem rozciąga się Oliwa, którą rozsławiły na świecie cenne organy znajdujące się w katedrze Oliwskiej.

Kilka kilometrów na zachód od Sopotu leży Gdynia. Miasto zbudowano od podstaw na miejscu dawnej wioski w latach 20. i 30. XX wieku jako zaplecze portowo-stoczniowe dla odrodzonej Polski, która w 1918 roku odzyskała niepodległość. Nowoczesne centrum Gdyni jest ulubionym miejscem zakupów mieszkańców aglomeracji. Wypoczywać można na pobliskim Bulwarze Nadmorskim ciągnącym się u stóp parku krajobrazowego, a prowadzącym aż do Sopotu. W Gdyni mieści się jedna z największych dziś stoczni świata, zbudowana w 1923 r.

Wycieczka do skansenu kaszubskiego czy wyprawa do krzyżackiego Malborka?

Okolice Trójmiasta - to jeden z najbardziej atrakcyjnych turystycznie regionów Polski. Na północy, po drugiej stronie Zatoki Gdańskiej rozpościera się Półwysep Helski. Co kilka kilometrów są tutaj osady rybackie z pięknymi plażami: Chałupy, Jastarnia, Jurata. Między Trójmiastem a Półwyspem Helskim leży malowniczo położony Puck, nadmorska miejscowość i port rybacki. Ze względu na świetne warunki żeglarskie w Zatoce Puckiej, jest on miejscem imprez światowej rangi, przyciągającym amatorów żeglarstwa i windsurfingu. W pobliżu w miejscowości Rzucewo na brzegu Zatoki Puckiej, znajduje się hotel, ulokowany w pięknym neogotyckim pałacu otoczony parkiem.

Interesujące regiony w okolicach Trójmiasta, to Kaszuby i Żuławy Wiślane.

Kaszuby są lesistą krainą jezior i rzek o wyjątkowych walorach przyrodniczych i tradycji ludowej. Bytów z twierdzą krzyżacką, Kościerzyna i Kartuzy - to charakterystyczne miasta Pojezierza Kaszubskiego, które rozciąga się na południowy zachód od Gdyni. Do dyspozycji turystów są liczne hotele i zapewniające tanie noclegi gospodarstwa agroturystyczne. W skansenie pod Wdzydzami Kiszewskimi zgromadzono oryginalne zabudowania wiejskie z dawnym wyposażeniem. Każdego roku w lipcu odbywa się tu tradycyjny jarmark. Wiejskie jedzenie, zabawy i muzyka oraz wyroby ludowego rękodzieła przyciągają mnóstwo gości. Żuławy, rozciągające się na południowy wschód od Gdańska - jest to zagospodarowany przez dawnych holenderskich osadników obszar w delcie Wisły, położony poniżej poziomu morza. Charakterystyczne dla Żuław są domy podcieniowe i szachulcowe, wiatraki i wiejskie kościółki oraz zabytkowe urządzenia melioracyjne.

W pobliskim Malborku znajduje się słynny zespół zamków rycerzy Zakonu Krzyżackiego. XIV- wieczna warownia przez półtora wieku była stolicą potężnego państwa zakonnego.Tu rezydował niegdyś Wielki Mistrz Zakonu. Dziś jest tu bogate muzeum. Organizowane są widowiska „światło i dźwięk" oraz turnieje rycerskie. Miłośników dawnej techniki i sztuki inżynierskiej zainteresuje wycieczka zbudowanym w XIX wieku Kanałem Elbląskim, przez który statki przesuwają się w kilku miejscach dzięki systemowi pochylni.

PREZENTY I PAMIĄTKI

Pobyt w Gdańsku i wakacje nad Bałtykiem przypominać będą bursztyny ze skamieniałej przed stuleciami żywicy, którą fale morskie wyrzucają na piaszczyste polskie plaże. Można kupić naszyjnik z tego naturalnego surowca o własnościach leczniczych albo biżuterię srerbną zdobioną bursztynem, która jest polską „specjalnością". Na jarmarku we Wdzydzach jest okazja do kupienia bezpośrednio od twórców ludowych misternych kaszubskich haftów.

Gdańskie muzea:

Muzeum „Solidarności" www.fcs.org.pl

- wystawa „Drogi do Wolności" , sala BHP Stoczni Gdańskiej , Doki 1, tel. (+4858) 769-29-20

Muzeum Narodowe www.muzeum.narodowe.gda.pl

Dział Sztuki Dawnej, Toruńska 1, tel. (+4858) 301-70-61, 301-68-04

Oddział Sztuki Współczesnej - Pałac Opatów, Cystersów 18, tel. (+4858) 552-12-71

Oddział Etnograficzny - Spichlerz Opacki , Cystersów 19, tel. (+4858) 552-41-39

Muzeum Historyczne Miasta Gdańska www.mhmg.gda.pl

Ratusz Głównego Miasta i Muzeum Bursztynu, Długa 47, tel. (+4858) 76-79-100, 76-79-128

Dwór Artusa, Długi Targ 43/44, tel. (+4858) 76-79-180

Dom Uphagena, Długa 12, tel. (+4858) 301-23-71, 301-13-63

Muzeum Zegarów Wieżowych, wieża kościoła św. Katarzyny, tel. (+4858) 305-64-92