Tu zatrzymywali się przybywający coraz liczniej w Tatry podróżnicy i turyści. Uroki Zakopanego zaczęto dostrzegać dopiero w połowie XIX w., gdy w Kuźnicach zaczęto dotkliwie odczuwać brak tatrzańskiej ciszy i spokoju...
W 1845 r. z inicjatywy dziedziczki Klementyny Homolacsowej założono w Zakopanem
pierwszą parafię i rozpoczęto budowę kościoła. Chętnego, który by zechciał
objąć tutejsze probostwo poszukiwano dwa lata, ale ksiądz Józef Stolarczyk,
który tu przybył z Tarnowa, szybko zjednał sobie miejscowy lud. Rozbudował
kościółek, urządził cmentarz i nakłonił górali do wynajmowania izb coraz to
liczniej napływającym turystom, którym i sam chętnie udzielał gościny - jego
plebania stała się zresztą swoistą informacją turystyczną - miejscem, gdzie
wynajmowano kwatery czy przewodnika na tatrzańskie wycieczki. Stolarczyk okazał
się też zapalonym taternikiem. Uczestniczył w pierwszym turystycznym przejściu
przez Mięguszowiecką Przełęcz, jako pierwszy zdobył Baranie Rogi, stąd pobliska
przełęcz została nazwana jego imieniem, jako siódmy - wszedł na Gerlach.
Początkowo wynajmowano letnikom białe izby w góralskich chatach, z czasem
jednak zaczęto budować domy przeznaczone tylko dla turystów. Pierwszy hotel
„Pod Giewontem otwarto w 1885 r. Rok przed końcem XIX stulecia doprowadzono do
wsi linię kolejową z Chabówki. Zakopane rozwijało się żywiołowo i chaotycznie -
do normalizacji jego rozwoju przyczynił się... pożar drewnianych Krupówek, co
umożliwiło nadanie im kształtu "ulicy miejskiej". Pojawiła się
lokalna prasa. Zakopane odkryli artyści, nastąpił bujny rozwój życia
kulturalnego, działały kabarety, powstawały kolejne pensjonaty i baza
turystyczna. W 1933 r. Zakopane uzyskało prawa miejskie.
Do Zakopanego zjeżdżano nie tylko dla walorów turystycznych miejsca, ale także
dla modnej w ówczesnym czasie kuracji żętycowej zalecanej na płuca. Prawdziwą
sławę miejscowości uzdrowiskowej zyskało Zakopane dopiero, kiedy zjawił się
tutaj w 1873 r. znany warszawski lekarz dr Tytus Chałubiński, który pod koniec
życia osiadł tu na stałe. Zasłynął jako społecznik i popularyzator taternictwa,
zyskując miano „odkrywcy Zakopanego" i „Króla Tatr". To głównie dzięki
niemu Zakopane uzyskało w r. 1886 status stacji klimatycznej. Jego również uhonorowano
w nazwie jednej z przełęczy w otoczeniu Morskiego Oka - Wrota Chałubińskiego.
Pierwszy zakład leczniczy powstał w Zakopanem w 1875 r. Przeznaczony był do
kąpieli żużlowych i iglicowych, a od 1881 r. działał jako zakład hydropatyczny
z prawdziwego zdarzenia. Jego pensjonariusze korzystali nie tylko z basenów i
natrysków, ale i z cieplicowych źródeł w Jaszczurówce. Szybko zaczęły powstawać
kolejne uzdrowiska. Pobyt pod Tatrami zalecano głównie przy gruźlicy, ale także
przy reumatyzmie, niedomaganiach serca, anemii czy nerwicach. Dzisiejsza
medycyna zweryfikowała niektóre z poglądów ówczesnych lekarzy, a Zakopane
prawie całkowicie utraciło swą funkcję uzdrowiska, choć górski klimat nadal
może być wykorzystywany przy leczeniu wielu chorób.
Pierwsze osady pojawiły się na Podhalu w XII w. Jedną z nich było Zakopane.
Najstarszym dokumentem jest przywilej Michała Korybuta Wiśniowieckiego z 1670
r. zatwierdzający prawa mieszkańców wsi, które mieli otrzymać z rąk Stefana
Batorego w 1578 r. Pierwszym znanym z nazwiska osadnikiem był Gąsienica,
którego synowie, Jędrzej i Paweł, wybudowali młyn u zbiegu potoku Białego i
Cichej Wody. Jest to najstarsza część Zakopanego zwana obecnie Nawsiem. Rozwój
osady rozpoczął się w na przełomie XVIII i XIX w., gdy u wylotu pobliskiej
Doliny Bystrej odkryto i zaczęto eksploatować rudy żelaza. Na terenie
zakopiańskich Kuźnic na początku XIX w. w pobliżu rozwijającej się hamerni
węgierska rodzina Homolacsów, będąca jej właścicielami postawiła dwór i karczmę
z pokojami dla gości.
Zakopane to jedna z najbardziej znanych miejscowości turystycznych Polski. Moda
na to miasto nie ustaje od połowy XIX wieku. Swoją popularność zawdzięcza ono
wielu możliwościom, jakie oferuje swoim gościom. Zimą - liczne wyciągi i
doskonałe warunki narciarskie. Latem - spacery szlakami turystycznymi po
uroczych dolinach czy grzbietami otaczających miasto wzgórz oraz skalne
wycieczki po przepaścistych szlakach Tatr Wysokich. Miasto przyciąga też
niepowtarzalnym klimatem, w którym zgodnie współistnieją zarówno kultura ludowa
górali podhalańskich, jak i wymagający wyrobienia repertuar teatru
"Witkacego" lub często tu grana muzyka Szymanowskiego. Klimat ten
tworzą także zakopiańskie knajpki, koncerty w piwnicach czy spacery po
kolorowych Krupówkach...
