Trasa 1: Okolice Starego Rynku - część południowo - wschodnia
Stary Rynek i jego okolice to jedno z najciekawszych miejsc
do zwiedzania w Poznaniu. Piękny
renesansowy ratusz i zabytkowe kamieniczki,
urokliwe uliczki, wiele muzeów, pomników, kawiarenki i spacerujący ludzie
tworzą niepowtarzalny klimat tego miejsca.
Zwiedzanie zaczynamy od pl. Kolegiackiego położonego w
bezpośrednim sąsiedztwie Starego Rynku. Wzdłuż południowej pierzei placu wznosi
się kolegium jezuickie. Ten trzypiętrowy gmach w kształcie podkowy z
obszernym
dziedzińcem i dwuskrzydłowym krużgankiem został zbudowany w pierwszej
połowie XVIII w. Obecnie mieści się tu Urząd Miasta Poznania. Nad bramą w
północnym krużganku znajduje się wysoka wieża z hełmem z 1737 r. Po kasacie
zakonu jezuitów Komisja Edukacji Narodowej utworzyła w gmachu kolegium
Wojewódzką Szkołę Narodową. W 1806 r. przez trzy tygodnie mieszkał tu Napoleon.
W okresie Księstwa Poznańskiego kolegium było siedzibą namiestnika księcia Antoniego Radziwiłła. Przed głównym wejściem w 2002 r. umieszczono dwa trykające się koziołki z brązu. Figury zostały wyrzeźbione przez poznańskiego artystę Roberta Sobocińskiego.
Idąc ul. Gołębią, po lewej stronie mijamy kościół farny pw. Św. Stanisława.
Jest to jeden z najbardziej monumentalnych barokowych
kościołów w Polsce. Trzynawowa bazylika z
transeptem została zbudowana w latach
1651-1732. Wewnątrz znajduje się bogata dekoracja rzeźbiarska, sztukatorska i
malarska. Na sklepieniu 
nawy głównej można zobaczyć polichromię ze scenami z żywota
Św. Stanisława, natomiast na skrzyżowaniu naw w pozornej kopule iluzjonistyczne
malowidło Stanisława Wróblewskiego (1949 r.). Ołtarz główny z 1727 r.został
stworzony przez Pompeo Ferrariego. W ołtarzu bocznym, w transepcie po prawej
znajduje się obraz Szymona Czechowicza - Św. Stanisław Kostka, a w ołtarzu po
lewej gotycka figura Chrystusa z ok. 1430 r. i obraz - Św. Ignacy Loyola. Po
drugiej stronie ul. Gołębiej wznosi się XVIII - wieczna dawna szkoła jezuicka,
która należała do kompleksu budowli pojezuickich. Podczas zaborów ulokowano tu
królewsko - pruskie gimnazjum. Obecnie ma tu swoją siedzibę Państwowa Szkoła
Baletowa. Sąsiadujący z nią budynek od ul. Koziej mieści Polski Teatr Tańca -
Balet Poznański, który corocznie jest organizatorem Warsztatów Tańca
Współczesnego.
Skręcamy w ul. Świętosławską i dochodzimy do ul. Wodnej,
gdzie mieści się zbudowany w
1548 r. pałac Górków . Przebudowany w XVIII w., zniszczony w 1945 r., po wojnie został odbudowany. Od ul. Klasztornej widać piękny renesansowy portal z piaskowca i wewnętrzny dziedziniec.
Obecnie pałac jest siedzibą Muzeum Archeologicznego. Ekspozycje stałe muzeum to: Pradzieje Wielkopolski oraz Śmierć i życie w starożytnym Egipcie. Pierwsza z nich prezentuje zabytki archeologiczne z pradziejów zachodniej Polski, życie ludzi w Wielkopolsce od epoki kamienia do schyłku starożytności, a także sylwetki ludzi i zwierząt w skali 1:1 i 1:10, pokazujące sceny z życia łowców, pasterzy, rolników. Ekspozycja druga przedstawia papirusy i pismo hieroglificzne, rozwój sztuki egipskiej, zabytki związane z religią i obrządkiem pogrzebowym (także mumie).
Trasa 2: Stary Rynek
Stary Rynek ma regularny kształt kwadratu o boku 140 m, a wokół niego znajduje
się sieć krzyżujących 
się pod katem prostym ulic. Otaczające rynek kamieniczki
zostały zrekonstruowane po zniszczeniach II wojny światowej w stylu
nawiązującym do architektury baroku i renesansu. Dominującą budowlą na rynku
jest renesansowy ratusz z połowy XVI w., dzieło Jana Baptysty Quadro.
Monumentalna fasada frontowa z trzykondygnacyjną arkadową loggią jest
zwieńczona wysoką ścianą attyki z trzema wieżami. Najstarsza część to piwnice -
4 kwadratowe izby o wczesnogotyckich sklepieniach krzyżowych. Tutaj i w
reprezentacyjnych salach pierwszego piętra z Salą Renesansową (tzw. Wielką
Sienią) nakrytą słynnym sklepieniem z 1555 r. - mieści się Muzeum Historii
Miasta Poznania . Stała ekspozycja jest poświęcona dziejom Poznania od X w. do
1945 r. Są to zbiory archeologiczne z terenu Poznania, model grodu poznańskiego,
wyroby 
rzemiosła artystycznego, fragmenty rzeźb, detali architektonicznych,
obrazy.
W 1551 r. na ratuszu został zainstalowany zegar z koziołkami. Jego twórcą był Bartłomiej Wolf z Gubina. Codziennie, gdy zegar ratuszowy wybija godzinę dwunastą w południe, w wieżyczce nad zegarem umieszczonym we frontowej elewacji otwierają się drzwiczki i ukazują się dwa blaszane koziołki. Poruszane mechanizmem zegarowym trykają się rogami 12 razy. Z założeniem koziołków wiąże się legenda. Po wykonaniu zegara Bartłomiej Wolf postanowił pokazać go rajcom i wojewodzie poznańskiemu. Przygotowano ucztę, lecz z powodu nieuwagi kuchcika przygotowywany udziec sarni spłonął. Kuchcik ukradł wówczas 2 koziołki, by upiec je na rożnie, ale te uciekły na ratuszowa wieżę. Przybyli goście zobaczyli je trykające się na gzymsie. Wówczas wojewoda polecił dołączyć do zegara jeszcze odpowiedni mechanizm z koziołkami.
Obok ratusza wznoszą się tzw. domki budnicze z
charakterystycznymi podcieniami. Są to dawne
kamieniczki kramarzy. W czterech
narożnikach Starego Rynku stoją cztery fontanny: fontanna Prozerpiny, Apollina,
Posejdona i Marsa. Pierwsza, rokokowa, pochodzi z XVIII wieku. Pozostałe
postawiono w latach 2002-2005 w miejsce historycznych studzienek rozebranych w
XIX wieku. Całości dopełnia pręgierz zwieńczony rzeźbą kata z mieczem w ręku,
znajdująca się za domkami budniczymi studzienka z pomnikiem Bamberki oraz
barokowa figura Św. Jana Nepomucena.
Obok ratusza znajduje się Odwach - wzniesiony w XVIII w.
klasycystyczny budynek 
(pierwotnie drewniany), dzieło warszawskiego architekta
Jana Chrystiana Kamsetzera. Inicjatorem i fundatorem przedsięwzięcia był
Kazimierz Raczyński, ówczesny starosta generalny Wielkopolski. Jego herb Nałęcz
został umieszczony na attyce. Odwach jest siedzibą Wielkopolskiego Muzeum Walk
Niepodległościowych oraz Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 .
W południowej części rynku, w wybudowanych po wojnie pawilonach, mieści się Wielkopolskie Muzeum Wojskowe. Ekspozycja stała muzeum poświęcona jest dziejom oręża polskiego i obejmuje: mundury Wojska Polskiego, broń białą, palną i drzewcową, uzbrojenie ochronne i oporządzenie wojskowe od X do XX w. oraz fragment panoramy "Bitwa pod piramidami" Wojciecha Kossaka z 1901 r.
Trasa 3: Muzea Starego Rynku
Na Starym Rynku naprzeciw domków budniczych, we wnętrzach
trzech kolejnych kamienic, znajduje się Muzeum Instrumentów Muzycznych (1) . To
jedyne tego typu muzeum w Polsce, a trzecie co do wielkości w Europie. Powstało
w 1945 r. Zebrane instrumenty muzyczne pochodzą ze wszystkich zakątków świata.
Muzeum posiada kolekcję liczącą obecnie około dwóch tysięcy eksponatów. Wystawę
stałą stanowi
kolekcja instrumentów lutniczych (na uwagę zasługują skrzypce
polskich i włoskich lutników), bogata kolekcja fortepianów, zbiór instrumentów
drewnianych i blaszanych. Część ekspozycji została poświęcona polskim
instrumentom ludowym oraz instrumentarium pochodzącemu z Afryki, Australii i
Oceanii, obu Ameryk, Azji, a także Europy. Są tu zarówno instrumenty
prehistoryczne, jak i powstałe w pierwszej połowie XX w. Muzeum organizuje w
swoich wnętrzach spotkania i koncerty kameralne.
Podążamy w kierunku północno - zachodniego narożnika rynku,
gdzie na rogu Starego Rynku i ul. Zamkowej znajduje się kamienica, w której
mieści się Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza działające od 1978 r.
Muzeum powstało ze zbiorów osoby prywatnej - poznańskiego kupca Ignacego Mosia
(zm. 2001 r.). Od tego czasu zbiory były i są uzupełniane zarówno przez I.
Mosia, jak i innych prywatnych darczyńców. Znajduje się tu księgozbiór liczący
około 4 tysiące 
woluminów i obejmujący przede wszystkim twórczość Sienkiewicza,
różnojęzyczne wydania jego dzieł, a także rękopisy (korespondencja, autografy)
i inne archiwalia. Ekspozycja stała prezentuje materiały biograficzne, wydania
dzieł w 38 językach, dzieła sztuki inspirowane osobą i twórczością pisarza -
laureata Nagrody Nobla, pamiątki (maska pośmiertna i odlew prawej dłoni),
dokumenty ilustrujące związki Sienkiewicza z Wielkopolską. Muzeum zajmuje dwa
piętra staromiejskiej kamieniczki. Ciekawostką - szczególnie chętnie oglądaną
przez młodzież - są projekty scenografii do filmu "W pustyni i w
puszczy" autorstwa Wiesława Śniadeckiego. Poza obiektami ściśle związanymi
z Sienkiewiczem, kolekcja obejmuje zbiór medali (500 sztuk) o tematyce
dotyczącej literatury i historii Polski.
Następnie kierujemy się na wprost, po prawej stronie mijamy Wagę Miejską i skręcamy w lewo, w ul. Wroniecką. Tam, pod numerem 14, znajduje się Pracownia - Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego, powstała w 1986 r.dzięki darowi poznańskiego bibliofila i kolekcjonera Mariana Walczaka (1926-1987). Na tę bogatą kolekcję składają się: rękopisy i rysunki pisarza oraz księgozbiór (ponad 2000 woluminów) z wydaniami dzieł pisarza, wśród których jest ponad 200 pierwodruków, a ponadto szereg opracowań dotyczących jego twórczości. Znalazł tu również swoje miejsce zbiór pamiątek i darów jubileuszowych, które pisarz otrzymał od społeczeństwa polskiego z okazji 50 - lecia pracy literackiej w 1879 r. Dar ten stanowią: albumy i adresy jubileuszowe, puchary, rzeźbiony fotel, szafka do monet, medale oraz liczne bibeloty wykonane z najwyższym kunsztem.
Trasa 4: Stary Rynek i okolice - część zachodnia
Na zachodniej ścianie Starego Rynku, u wylotu ul. Franciszkańskiej, znajduje się późnobarokowy pałac Działyńskich . Został on zbudowany w latach 1773-87.
Klasycystyczną fasadę wieńczy bogata dekoracja rzeźbiarska. Na attyce umieszczone są płaskorzeźby przedstawiające pochód triumfalny i ofiarny, a pośrodku zwraca uwagę rzeźba łabędzia z rozpostartymi skrzydłami. Posiadająca wspaniały wystrój Sala Czerwona to miejsce wielu prestiżowych spotkań. Dziś pałac jest siedzibą jednostek Polskiej Akademii Nauk, mieści się tu m.in. ekspozytura Biblioteki Kórnickiej.
Wychodząc ze Starego Rynku ul. Franciszkańską dochodzimy do
kościoła Franciszkanów . Ten późnobarokowy budynek powstał w latach 1674 1728
wg projektu poznańskiego budowniczego Jana Koskiego. Trzynawowy, bazylikowy
kościół z 2 kaplicami na zakończeniu ramion transeptu kryje we wnętrzu bogate
rzeźby i malowidła na ścianach, sklepieniach i w kopułach obu kaplic. Twórcą
polichromii był miejscowy franciszkanin Adam Szwach, natomiast rzeźb Antoni
Szwach. W prezbiterium ustawione są bogato rzeźbione dębowe stalle,
intarsjowane i inkrustowane. Zachowały się również 23 portrety staropolskie, w
tym kilkanaście trumiennych. Od ponad 300 lat w kościele znajduje się cudowny
obraz Matki Boskiej w Cudy Wielmożnej, zwanej Panią Poznania.
Naprzeciwko kościoła Franciszkanów znajduje się Zamek
Królewski . Został on wzniesiony w drugiej połowie
XIII w. na szczycie Góry
Przemysła i włączony w system obwarowań miejskich. Od czasów Władysława
Łokietka w zamku rezydowali starostowie generalni Wielkopolski, a w XVIII
w.odbywały się w nim sądy grodzkie i przechowywano tu akta grodzkie. Zamek był
wielokrotnie niszczony i odbudowywany. Obecnie mieści się tu Muzeum Sztuk
Użytkowych. Ekspozycja stała w muzeum to: przedmioty codziennego użytku -
ozdobne i kultowe (od średniowiecza po czasy współczesne), meble, tkaniny,
wyroby złotnicze i z metali półszlachetnych, zegary, naczynia ceramiczne i
szklane, przedmioty z Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
Schodząc z Góry Przemysła i idąc ul. Zamkową, skręcamy w
lewo - w ul. 23 Lutego. Dochodzimy do Al. Marcinkowskiego i skręcamy w lewo. Tu
pod numerem 9 mieści się Muzeum Narodowe Galeria Malarstwa i Rzeźby . Gmach
muzeum zbudowano na początku XX w. Znajdują się tu bogate zbiory malarstwa
polskiego, m.in. Jacka Malczewskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Jana Matejki i
europejskiego - przegląd malarstwa włoskiego XV - XVIII w., holenderskiego z
XVII w. i flamandzkiego z XVI i XVII w. Ekspozycje stałe to: Galeria Sztuki
Średniowiecznej - zabytki romańskie i gotyckie od XII do początku XIV w.:
rzeźby, niemieckie i francuskie ołtarze z terenu ziem polskich, malarstwo;
Galeria Sztuki Obcej - najcenniejsza w Polsce kolekcja malarstwa hiszpańskiego,
z dziełami Francisco Zurbarana i Jose Ribery na czele.
Trasa 5: Okolice Starego Koryta Warty
Wychodząc ze Starego Rynku idziemy prosto ul. Woźną,
przecinamy jedną z głównych ulic Poznania - ul.
Garbary i dochodzimy do ul.
Grobla. Tam znajduje się zbudowany w stylu klasycystycznym kościół Wszystkich
Świętych zaprojektowany przez Antoniego Hohne. Pierwotnie był to zbór
ewangelicki, którego budowę rozpoczęto w drugiej połowie XVIII w. Kościół
został ukończony dopiero na początku XIX w., na skutek długotrwałych prac przy
fasadzie i wyposażaniu wnętrz. Nad wejściem, w czworobocznej wieży świątyni,
umieszczone są figury świętych Piotra i Pawła. Późnobarokowy ołtarz przedstawia
scenę Wieczerzy Pańskiej, a po bokach widać figury czterech ewangelistów.
Kościół ma doskonałą akustykę i dlatego też co jakiś czas odbywają się tu
koncerty.
Skręcając w ul. Mostową dochodzimy do Wielkopolskiego Muzeum
Etnograficznego, które mieści się w budynku dawnej loży masońskiej pod
numerem 7. Wzniesiony na początku XIX w. gmach należał do najwspanialszych w
Europie. Jest on przykładem 
późnoklasycystycznej architektury z pierwszej połowy
XIX w. W 1936 r. zabudowania przejęło Miasto, a stało się to po rozwiązaniu
loży masońskiej. W 1986 r. Muzeum Etnograficzne ostatecznie udostępniło
zwiedzającym swoje sale wystawiennicze. W muzeum zgromadzono zabytki
wielkopolskiej kultury ludowej. Ekspozycja stała to
Sztuka ludowa w
Wielkopolsce - rzeźba, malarstwo, stroje, hafty, zdobnictwo (ceramika, żelazo,
drewno) oraz rekwizyty obrzędowe i instrumenty muzyczne z XIX i XX w. Eksponaty
podzielone są na cztery działy: Dział Tkanin i Ubiorów Ludowych - zgromadzono
tu stroje, tkaniny i hafty reprezentatywne dla terenu całej Polski, Dział
Sztuki Ludowej - są tu przedmioty z dziedziny rzeźby, malarstwa, ludowej
plastyki obrzędowej, instrumenty muzyczne, zabawki pochodzące głownie z terenu
Wielkopolski, Dział Kultury Technicznej - zebrano tu eksponaty z dziedziny
kultury materialnej wsi, obrazujące życie codzienne, pracę na roli i w
gospodarstwie ludności wiejskiej, a także narzędzia pochodzące z wyposażenia
tradycyjnych warsztatów rzemieślniczych (koła garncarskie, warsztaty tkackie,
kołowrotki) oraz Dział Kultur Pozaeuropejskich - zabytki zgromadzone w tym
dziale pochodzą niemal ze wszystkich kontynentów świata: z Ameryki Środkowej i
Południowej, Dalekiego
Wschodu i Afryki (bogata kolekcja ceramiki prekolumbijskiej,
rzeźby, naczynia, urny figuralne, figurki związane z cywilizacją Olmeków,
datowane na lata 1250-150 p.n.e., tkaniny, stroje, ozdoby).
Idąc dalej ul. Mostową, skręcamy w prawo, w ul. Dowbora Muśnickiego i dochodzimy do pl. Bernardyńskiego. Znajduje się tu kościół pw. św. Franciszka Serafickiego (franciszkanów -bernardynów). Pierwotnie był budowlą gotycką wzniesioną w 1473 r. Obecnie barokowy, posiada dwie wieże z charakterystycznymi wysokimi ażurowymi hełmami z początku XVIII w. Wtedy to przeprowadzono renowację kościoła, która zdecydowanie wpłynęła na dzisiejszy kształt świątyni. Fasada została zaprojektowana przez Jana Adama Stiera. Kościół był wielokrotnie niszczony, a zabytkowe wyposażenie zostało prawie w całości zniszczone w czasie wojny. Przetrwały jedynie białe figury dwunastu apostołów umieszczone na filarach wzdłuż nawy głównej oraz grupa pasyjna na łuku tęczowym. Z kościołem sąsiadują zabudowania klasztoru, w którym działa niewielkie muzeum misyjne.
Trasa 6: Centrum miasta
Naszą wędrówkę zaczynamy od Zamku Cesarskiego
usytuowanego na jednej z głównych arterii Poznania na ul. Św. Marcin. Ta
potężna neoromańska budowla została zaprojektowana przez Franza Schwechtena.
Zbudowano ją w latach 1905-10,
a na uroczyste otwarcie przyjechał cesarz Wilhelm II. W
okresie międzywojennym zamek był siedzibą prezydentów II RP, natomiast w czasie
II wojny światowej rezydencją Hitlera. Wówczas to został przebudowany przy
udziale Alberta Speera. Do dzisiaj można oglądać pokój przywódcy III Rzeszy -
kopię gabinetu z Kancelarii Rzeszy w Berlinie. Obecnie w zamku mieści się
Centrum Kultury "Zamek", Teatr Animacji oraz wiele innych instytucji.
Odbywają się tu liczne wystawy, spotkania, koncerty.
Z ul. Św. Marcin skręcamy w ul. Gwarną, a dalej w ul. 27
Grudnia, jedną z głównych handlowych ulic Poznania. Kierujemy się w stronę pl.
Wolności. Po lewej stronie mijamy
"okrąglak" - charakterystyczny dom
handlowy w kształcie walca, a za nim Teatr Polski , na którego budowę środki
pochodziły ze składek Polaków we wszystkich zaborach. Dalej znajduje się
odnowiony budynek Arkadii, obecnie siedziba Centrum Informacji Miejskiej . W
XIX w.działał tu teatr, a w 1927 r.ulokowało się w nim studio poznańskiego
radia.
Dochodzimy do pl. Wolności, przy którym wznosi się gmach
Biblioteki Raczyńskich. Ten klasycystyczny gmach z pierwszej połowy XIX w.
zbudowano 
dzięki fundacji Edwarda Raczyńskiego, który w 1829 roku podarował
miastu zbiory wraz z budynkiem. Piękna, klasycystyczna kolumnada nawiązuje do
wschodniej fasady Luwru. W 1945 r. biblioteka spłonęła wraz z księgozbiorem. Na
szczęście ocalały wywiezione wcześniej rękopisy i stare druki. Odbudowano ją w
1956 r. Obecnie jest tu biblioteka i czytelnia zbiorów specjalnych. Organizuje
się tu rożnego rodzaju spotkania i wystawy.
Skręcając w prawo, w Al. Marcinkowskiego dochodzimy do
kościoła św. Marcina. Został on zbudowany na początku XVI w., był
wielokrotnie przebudowywany, a odbudowano
go w latach 40-50. XX w. Wnętrze
zdobią malowidła Wacława Taranczewskiego. W wielkim ołtarzu znajduje się
tryptyk gotycki pochodzenia śląskiego z 1498 r. W nawie widnieje gotycka,
drewniana i polichromowana rzeźba Madonny z około 1510 r.
Schodząc w dół ul. Św. Marcin docieramy do pl. Wiosny Ludów. Na wprost widać ul. Półwiejską, zwaną potocznie "deptakiem". Jest to jedna z najpopularniejszych handlowych ulic Poznania. Na jej początku stoi pomnik Starego Marycha. Postać Starego Marycha została stworzona i wykorzystana w felietonach pisanych w gwarze poznańskiej przez Juliusza Kubla. Stary Marych stał się symbolem typowego, tradycyjnego poznaniaka udającego się do pracy - z rowerem i skórzaną teczką. Pomnik jest bardzo popularny wśród mieszkańców Poznania. Jego autorem jest Robert Sobociński.
Trasa 7: Międzynarodowe Targi Poznańskie i okolice
Poznań szczyci się tradycjami targowymi sięgającymi XIII w.,
kiedy to w 1254 r. Przemysł I wydał przywilej, 
będący najwcześniejszym spośród
zachowanych do naszych czasów w oryginale dokumentów dotyczących dziejów handlu
poznańskiego. Pomysł utworzenia specjalistycznej instytucji targowej zrodził
się w kręgach bardzo aktywnego poznańskiego kupiectwa w 1917 r., a cztery lata
później odbył się I Targ Poznański. Targi Poznańskie tuż przed wybuchem II
wojny światowej stanowiły czołówkę targów europejskich. W 1947 r. zorganizowano
pierwsze po wojnie Międzynarodowe Targi Poznańskie. Dzięki nim Poznań,
dynamicznie rozwijające się miasto, zyskał status handlowej stolicy kraju. MTP
to jedna z najstarszych tego typu instytucji w Europie. Tereny targowe położone
są w centrum miasta. Wiele pawilonów pochodzi z lat międzywojennych. Bardzo
charakterystycznym punktem jest pawilon nr 11, tzw. Iglica - pozostałość Wieży
Górnośląskiej wzniesionej w 1911 r. wg projektu wybitnego niemieckiego
architekta Hansa Poelziga. Kalendarz MTP obejmuje co roku około 40
specjalistycznych imprez, które gromadzą tysiące producentów, firm handlowych,
placówek naukowych i badawczych ze wszystkich kontynentów.
Mijając tereny targowe od strony ul. Bukowskiej, skręcamy w
lewo w ul. Gajową, którą dochodzimy do ul. Zwierzynieckiej, gdzie znajduje się
wejście do Starego Zoo. Początki poznańskiego Starego Zoo sięgają drugiej
połowy XIX w. Za oficjalną datę powstania Starego Zoo przyjmuje się dziś 24
lutego 1874 r.
Zajmuje ono powierzchnię 5,6 ha. Można tu zobaczyć m.in.zebry,
hipopotamy karłowate, wiele gatunków małp. Tu również znajduje się akwarium,
gadziarnia i ptaszarnia. Na uwagę zasługuje woliera z alpinarium dla ptaków
drapieżnych z początku XX w. oraz woliera dla ptaków brodzących z 1924 r. W
1972 r. Stare Zoo wpisane zostało do rejestru zabytków Poznania i objęte
nadzorem konserwatorskim.
Idziemy dalej ul. Zwierzyniecką i skręcamy w lewo w ulice Kraszewskiego. Przecinamy ruchliwa ul. Bukowska, następnie kuntunuujemy spacer prosto ul. Szylinga i dochodzimy do ul. Matejki. Wzdłuż bogato zdobionych secesyjnych kamienic dochodzimy do Parku Wilsona. Tu, znajduje się Palmiarnia Poznańska. Zbudowano ją w 1929 r. wg projektu S. Cybichowskiego, a w latach 1982-92 całkowicie przebudowano. Palmiarnia posiada ogromne zbiory roślin i jest jedną z największych tego typu placówek w Europie. Zgromadzono tu około 17 tysięcy roślin siedmiuset gatunków i odmian z krajów o klimacie śródziemnomorskim, subtropikalnym, tropikalnym, sawanny, pustyń. Znajduje się tu również bogata kolekcja ryb egzotycznych.
Trasa 8: Ostrów Tumski i okolice
Najstarszą część Poznania tworzą Śródka, Komandoria i Ostrów
Tumski położone po prawej stronie Warty. Kościół św. Kazimierza położony
jest na wzgórzu przy ul. Bydgoskiej, zaraz obok Rynku Śródeckiego. Jest to
kościół poreformacki, zbudowany w latach 1663-85 według projektu Krzysztofa
Bonadury i Jerzego Catenazziego. Jednonawowy budynek nakryty sklepieniami
kolebkowymi z lunetami stoi ukryty pośród drzew. We wnęce, nad zamkniętym
trapezowo wejściem, stoi XIX - wieczna figura św. Kazimierza. Do kościoła
przylegają budynki klasztorne powstałe na przełomie XVII i XVIII w. Rokokowe
wyposażenie wnętrza pochodzi z połowy XVIII w. Obecnie kościół należy do
parafii polsko - katolickiej.
W samym środku Rynku Śródeckiego stoi zbudowany w pierwszej połowie XIII w. kościół św. Małgorzaty. Przebudowany na przełomie XV i XVI w., od 1665 do 1805 r.był kościołem kongregacji filipinów. Jednonawowe wnętrze ma gwiaździste sklepienie, a w kruchcie znajdują się 2 wczesnogotyckie portale z pierwszej połowy XIII w. Pozostałe wyposażenie wnętrza jest późnobarokowe z pierwszej połowy XVIII w. Znajdują się tu m.in. chrzcielnica wykonana z białego i czerwonego stiuku, a także 2 obrazy z początku XVII w. z warsztatów poznańskich malarzy cechowych.
Ostrów Tumski był kiedyś jednym z pierwszych grodów
stołecznych państwa Piastów. To tu właśnie w 968 r.powstało pierwsze polskie
biskupstwo. Katedra została zbudowana w 968 r., była wielokrotnie niszczona
przez klęski żywiołowe, katastrofy budowlane, wojny. Obecnie prezentuje się
jako trójnawowa bazylika gotycka z reliktami architektury przedromańskiej i
romańskiej, otoczona wieńcem kaplic. Wieże frontowe i 3 wieże nad wschodnią
częścią kościoła otrzymały hełmy barokowe. W gotyckim portalu z połowy XV
w.znajdują się nowoczesne w formie drzwi spiżowe ze scenami z
życia świętych
Piotra i Pawła, wykonane w 1979 r. W specjalnej krypcie, w podziemiach można
obejrzeć najstarsze fragmenty katedry z czasów przedromańskich i romańskich:
fragmenty murów, misy chrzcielnej i grobowców pierwszych władców. Gotycki
ołtarz główny, w formie szafy z dwiema parami ruchomych skrzydeł, pochodzi z
1512 r. W kaplicach katedry znajdują się liczne nagrobki biskupów i dostojników
świeckich (XIV - XX w.). W 1405 r. na miejscu starszej wzniesiono najbardziej
znaną - tzw. Złotą Kaplicę. W XIX w.stała się mauzoleum Mieszka I i
Bolesława Chrobrego. Znajduje się tu grobowiec władców w stylu bizantyjskim
oraz pomnik Mieszka I i Bolesława Chrobrego.
W bezpośrednim sąsiedztwie katedry znajduje się gotycki kościół Najświętszej Marii Panny, zbudowany w pierwszej połowie XV w. Jego trójnawowe, halowe wnętrze nakryte jest sklepieniem gwiaździstym. Współczesna polichromia, witraże i ołtarz w formie poliptyku powstały wg projektu Wacława Taranczewskiego w 1954 r.
Trasa 9: U stóp Cytadeli
Na północ od Starego Miasta wznosi się Wzgórze św.
Wojciecha, gdzie znajduje się kościół św. Wojciecha . Jest to gotycka
budowla, obok której postawiono dzwonnicę pochodzącą z początku XVII w. Nad
nawami widać sklepienie gotyckie. Ściany i sklepienia pokryte są secesyjnymi
polichromiami Antoniego Procajłowicza, wykonanymi na początku XX w. W okresie
świąt
Bożego Narodzenia wielką atrakcją jest ruchoma szopka z korowodem postaci
historycznych: władców, bohaterów narodowych, uczonych i artystów. W 1923 r.
pod kościołem powstała Krypta Zasłużonych Wielkopolan. Znajdują się tu groby
m.in. Józefa Wybickiego, Feliksa Nowowiejskiego, urna z sercem generała J. H.
Dąbrowskiego. W podziemiach spoczywają również dawni proboszczowie kościoła.
Naprzeciw kościoła św. Wojciecha stoi kościół św. Józefa. Utrzymany w charakterystycznych dla wielkopolskiego baroku formach, został wzniesiony w 2 połowie XVII w. Jest to dzieło architekta Krzysztofa Bonadury Starszego. Wnętrze jest bardzo ascetyczne. Został tu pochowany zbarażczyk Mikołaj Jan Skrzetuski, pierwowzór bohatera "Ogniem i mieczem" Henryka Sienkiewicza. Do kościoła przylega klasztor karmelitów bosych.
Obok kościoła rozciąga się najstarsza w Poznaniu nekropolia
Cmentarz Zasłużonych . Założono go na 
początku XIX w. jako cmentarz parafii
farnej. Są tu pochowani m.in. weterani wojen napoleońskich i powstań
narodowych, zasłużeni dla nauki i kultury, trzej prezydenci Poznania.
Schodząc ze wzgórza ul. Księcia Józefa, skręcamy w prawo, w
al. Niepodległości i dochodzimy do Cytadeli . Położone na północ od Starego
Miasta Wzgórze Winiarskie w XIX w. zamieniono w twierdzę. W trakcie
kilkutygodniowych ciężkich walk w 1945 r. fortyfikacje zostały zniszczone, a na
tym terenie
utworzono rozległy park. Południowo - wschodni stok wzgórza zajmują
cmentarze żołnierzy poległych podczas I i II wojny światowej. W pozostałościach
twierdzy mieści się dzisiaj Muzeum Uzbrojenia, Muzeum Armii Poznań oraz Muzeum
Martyrologii Wielkopolan w forcie VII. Obecnie Cytadela to rozległy park o
powierzchni około 100 ha,
popularne miejsce spacerów i aktywnego wypoczynku. W 2002 r. na terenie
Cytadeli umieszczono rzeźby Magdaleny Abakanowicz, światowej sławy polskiej
rzeźbiarki. Ekspozycja stała Muzeum Uzbrojenia jest poświęcona walce
mieszkańców Wielkopolski z naporem germańskim w czasie zaboru pruskiego, walce
związanej z wyzwoleniem miasta przez Armię Radziecką oraz bój o Cytadelę w 1945
r. Znajdują się tu zbiory militariów bogata kolekcja broni i sprzętu
wojskowego. W Muzeum Armii Poznań prezentowane są militaria, fotografie,
dokumenty dotyczące armii. Ekspozycje stałe to: Dzieje Armii Poznań dzieje
wojska i wojskowości na terenie Wielkopolski w latach 1918-1939; Wielkopolska
walcząca 1939-1945 ekspozycja obrazuje kształtowanie się i działalność
polskich organizacji konspiracyjnych w okupowanej Wielkopolsce, w okresie II
wojny światowej; Eksponaty pobojowiskowe znad Bzury ze zbiorów Juliusza
Molskiego.
Trasa 10: Jezioro Maltańskie i okolice
Jezioro Maltańskie to nazwa sztucznego zbiornika
utworzonego przez spiętrzenie wód Cybiny - prawobrzeżnego dopływu Warty. Budowę
rozpoczęli Niemcy w latach II wojny światowej. Napełnienie zbiornika nastąpiło
w 1952 r. Jezioro zajmuje powierzchnię 64 ha, jego długość wynosi 2220 m, największa szerokość
460 m, a
maksymalna głębokość około 5 m.
Obecnie mieści się tu jeden z najnowocześniejszych torów regatowych w
Europie o długości 2000 m
i szerokości 175 m.
Został on oddany do użytku w 1990 r. Przy południowym brzegu zbiornika znajduje
się kąpielisko.
Wzdłuż jeziora biegnie trasa Kolejki Parkowej Maltanka, która została uruchomiona w 1972 r. Trasa kolejki ma długość około 3,8 km i biegnie wzdłuż północnego brzegu Jeziora Maltańskiego. Stacja początkowa to "Maltanka", a końcowa to "Zwierzyniec" (niedaleko wejścia do Nowego Zoo). Na trasie znajdują się trzy przystanki: "Ptyś" (niedaleko hotelu Novotel Poznań Malta), "Balbinka" i "Przystań". W 1994 r. wprowadzono do eksploatacji wagon motorowy, ze względu na swój kształt zwany Ryjkiem. Jest on obecnie najstarszym czynnym wagonem motorowym w Europie.
Przy południowym brzegu jeziora położone jest C entrum
Sportowo - Rekreacyjne Malta - Ski . Największą atrakcję centrum stanowi
całoroczny sztuczny stok narciarski o długości około 150 m, oddany do użytku w
1993 r. Znajdują się tu również dwa wyciągi: orczykowy i krzesełkowy oraz
niewielki stok do nauki jazdy na nartach. W 1998 r. obok stoku uruchomiono
letni tor saneczkowy o długości 560
m. Centrum posiada również wypożyczalnię sprzętu
narciarskiego oraz łyżworolek i rowerów rodzinnych. Amatorzy mocnych wrażeń
mogą skorzystać ze ściany wspinaczkowej. Poniżej toru saneczkowego jest plac
zabaw dla dzieci.
Po wschodniej stronie Jeziora Maltańskiego znajduje się,
położone w dolinie Cybiny, Nowe Zoo. Ma ono powierzchnię 116,33 ha. Budowane od
1967 r., w
1974 r.zostało udostępnione publiczności. Około 60 proc. powierzchni
zajmują drzewostany sosnowe i lasy mieszane. Strumień płynący przez teren Zoo
spiętrzono, tworząc szereg stawów o ogólnej powierzchni ponad 16 ha. Znajduje się tu prawie
2 tysiące zwierząt około 260 gatunków. Zwierzęta przebywają w warunkach
zbliżonych do naturalnych. Zoo posiada otwarty w 1995 r. Pawilon Zwierząt
Nocnych. Dla odwiedzających wytyczono trzy trasy zwiedzania o rożnej długości.
Od maja 2002 r. na terenie Zoo można podziwiać tygrysy syberyjskie. Specjalnie
na ich potrzeby zbudowano nowy wybieg, który pozwala na obserwację zwierząt w
warunkach zbliżonych do naturalnych. Od maja do sierpnia można również zwiedzać
halę wolnego lotu motyli, gdzie około 100 tropikalnych, bajecznie kolorowych
motyli lata w otoczeniu bujnej egzotycznej roślinności.
Źródło: Tekst Marta
Stawińska; Zdjęcia Dariusz Krakowiak
